گفت‌وگو مدیر مراکز مشاوره دانشگاه آزاد اسلامی با «فرهیختگان»
مهراد کوکبی، روزنامه‌نگار: تاسیس و فعالیت مراکز مشاوره دانشگاه آزاد در واحدهای مختلف به دهه‌های قبل بازمی‌گردد، اما به‌مرور زمان کیفیت خدمات این مراکز با برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته تقویت شد. در سال‌جاری هم کسب موافقت اصولی و مجوز سازمان بهزیستی کل کشور دست این مراکز را برای انجام خدمات گسترده با مخاطب عام یعنی عموم مردم باز می‌کند. به گفته مدیر مشاوره و مددکاری اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی، مراکز مشاوره دانشگاه آزاد اسلامی پیش از این با همت اساتید رشته‌های روانشناسی دانشگاه آزاد و صرفا با مجوزها به‌صورت پروانه مطب که ازسوی سازمان نظام روانشناسی کل کشور به اساتید این رشته اعطا شده بود، اداره می‌شد، اما حالا با کسب این مجوز امکان ارائه خدمات مشاوره‌ای بیشتری فراهم شده است.
امروز بیش از 200 مرکز مشاوره‌ای فعال در واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی با هدف ارتقای سلامت روان دانشجویان و درجهت سبک زندگی اسلامی و ایرانی مشغول ارائه خدمت به دانشجویان هستند و قرار است در برنامه‌ریزی معاونت فرهنگی دانشگاه آزاد با اصلاح برخی مشکلات و کاستی‌های روند فعلی با قدرت بیشتری آماده خدمت‌رسانی شوند. جزئیات این تحولات در حوزه مراکز مشاوره در گفت‌وگوی امروز «فرهیختگان» با آتوسا صادق‌پور، مدیر مراکز مشاوره دانشگاه آزاد تشریح شده که در ادامه می‌خوانید.
اخذ مجوز بهزیستی پلی برای ارائه خدمات به تمام جامعه خواهد بود
آتوسا صادق‌پور، مسئول مراکز روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی با تشریح عملکرد سال گذشته و برنامه‌های سال جاری این مراکز در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «خوشبختانه با تلاش‌های سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی و حمایت‌های معاونت فرهنگی دانشگاه، دانشگاه آزاد توانست موافقت اصولی و مجوز سازمان بهزیستی کل کشور را برای انجام کلیه خدمات مشاوره‌ای و راه‌اندازی کلینیک‌های تخصصی اخذ کند. البته مراکز مشاوره دانشگاه آزاد اسلامی پیش از این با همت استادان و اعضای هیات‌علمی رشته‌های روانشناسی دانشگاه آزاد اداره می‌شد و صرفا مجوزها به‌صورت پروانه مطب بودند که از سوی سازمان نظام روانشناسی کل کشور به استادان این رشته اعطا شده بود اما ما در سازمان مرکزی دانشگاه با اخذ مجوز از سوی سازمان بهزیستی کل کشور از این به‌بعد امکان راه‌اندازی کلینیک‌های تخصصی در حوزه‌های مختلف، رشته‌های روانشناسی برای عموم خواهیم داشت، ضمن اینکه در گذشته به لحاظ قانونی محدودیت‌هایی برای ارائه خدمات مشاوره‌ای به مردم هر استان و شهرستان وجود داشت اما با توجه به اخذ این مجوز دیگر به لحاظ قانونی برای مشاوران دانشگاه آزاد منعی برای خدمات‌دهی به عموم مردم وجود نخواهد داشت.»
وی با اشاره به اهمیت اخذ مجوز بهزیستی برای رشد مراکز مشاوره دانشگاه آزاد اسلامی گفت: «مجوز مراکز مشاوره بهزیستی به دانشگاه آزاد امکان حضور در شهرها را می‌دهند و اساسا ما نیز بر همین مبنا یکی از اهداف توسعه مراکز مشاوره را حضور در استان و ارائه خدمت به عموم مردم درنظر گرفتیم. شاید در گذشته هم سازمان یا نهادی مانع خدمات‌رسانی مراکز مشاوره دانشگاه آزاد نبود؛ اما به لحاظ قانونی با اخذ این مجوز ما امکان ارائه خدمات مختلفی ازجمله مشاوره‌های تلفنی و غیرحضوری را برای عموم مردم خواهیم داشت.»
صلاحیت همه مشاوران دانشگاه آزاد مورد بررسی قرار می‌گیرد
صادق‌پور با اشاره به نظام‌مند شدن مراکز مشاوره دانشگاه آزاد و اهمیت بررسی صلاحیت حرفه‌ای مشاوران در مراکز مشاوره گفت: «با توجه به تاکیدات معاون فرهنگی دانشگاه آزاد؛ جهان‌بین، به‌شدت روی صلاحیت افرادی که بناست در مراکز مشاوره دانشگاه آزاد ارائه خدمت کنند، بسیار تاکید داریم و از همین‌رو در کنار تاکید به اخذ مجوز کلینیک برای تمام مراکز مشاوره دانشگاه آزاد، برای صلاحیت افرادی که در این مراکز فعالیت خواهند کرد نیز بسیار تاکید داریم. ازاین‌رو در فروردین امسال یک دستورالعمل جدید از سوی معاونت فرهنگی دانشگاه به واحدهای دانشگاه آزاد ابلاغ شد تا صلاحیت همه مشاوران دانشگاه آزاد به‌صورت یک‌سال و براساس یک معیار مورد بررسی قرار بگیرد که طبق این دستورالعمل برای افرادی که پروانه نظام روانشناسی دارند یک مصاحبه صلاحیت برگزار کردیم و برای مابقی مشاوران یک آزمون تایید صلاحیت برگزار شد، البته این آزمون از امسال در ابتدای هر ترم تحصیلی برگزار خواهد شد و این افراد بعد از دستیابی به حدنصاب تعیین‌شده توسط سازمان مرکزی دانشگاه آزاد می‌توانند به‌عنوان مشاور در مراکز مشاوره دانشگاه آزاد فعالیت کنند.»
فعالیت در مراکز مشاوره منحصر به شرکت در آزمون تایید صلاحیت حرفه‌ای است
وی با اشاره به اهمیت جذب مشاوره توانمند در حوزه‌های مختلف مشاوره‌ای برای گسترش مراکز مشاوره دانشگاه آزاد گفت: «درحال‌حاضر هر استان به‌صورت مجزا فراخوان‌هایی را برای جذب مشاور در حوزه‌های مختلف اعلام کرده است و متقاضیان می‌توانند در هر استان به مدیران مراکز مشاوره دانشگاه آزاد جهت نام‌نویسی و اطلاعات تکمیلی زمان آزمون صلاحیت حرفه‌ای دانشگاه آزاد اسلامی مراجعه کنند. طبق دستورالعمل جدیدی که معاونت فرهنگی دانشگاه آزاد به واحدهای دانشگاهی ابلاغ کرده است تنها افرادی که در آزمون تایید صلاحیت حرفه‌ای مراکز مشاوره نمره قبولی بیاورند و در مصاحبه تایید شوند از این پس می‌توانند در مراکز مشاوره دانشگاه آزاد فعالیت داشته باشند و واحدها می‌توانند با آنها قرارداد ببندند.»
رتبه‌بندی مراکز مشاوره؛ گام اول شبکه‌سازی
مدیر مراکز مشاوره دانشگاه آزاد با اشاره به اولویت‌بندی این مرکز برای برنامه‌های توسعه‌ای برای ارائه خدمات به مردم گفت: «درحال‌حاضر یکی از اولویت‌های این مرکز ایجاد یک شبکه ارتباطی و شبکه‌سازی مویرگی در هر استان است؛ به این نحو که مدیر مرکز مشاوره واحد بزرگ هر استان باید با نگاهی ویژه، شبکه‌ای یکپارچه از مراکز مشاوره را در دانشگاه آزاد هر استان ایجاد کند و جریان مشاوره در هر استان به‌گونه‌ای باشد که واحدهای دانشگاهی با یکدیگر تعامل کنند تا یک شبکه منسجم از مشاوران حرفه‌ای در هر استان ایجاد شود و این مراکز بتوانند در هر استان تاثیرگذار باشند.»
او در ادامه با اشاره به اهمیت رتبه‌بندی مراکز مشاوره افزود: «در کنار این موضوع ما درحال شناسایی افراد توانمند در هر استان هستیم تا به‌عنوان رابط مراکز مشاوره استان‌ها با سازمان مرکزی دانشگاه معین کنیم و این افراد به‌عنوان ناظر و چشم سازمان مرکزی دانشگاه آزاد فعالیت‌های مراکز مشاوره هر واحد دانشگاهی را مورد بررسی قرار دهند. درواقع ما هم به لحاظ ناظر از بیرون مراکز مشاوره می‌خواهیم به‌صورت مستمر مراکز مشاوره را ارزیابی کنیم و هم با ایجاد یک ساختار برای ورود مشاوران توانمند به مراکز مشاوره دانشگاه آزاد، بنا داریم به لحاظ درون‌سازمانی این مراکز را مورد بررسی قرار دهیم.»
قطب مراکز مشاوره هر استان معرفی خواهد شد
صادق‌پور با اشاره به پایش مراکز مشاوره واحدهای دانشگاه آزاد در استان‌های مختلف گفت: «دانشگاه آزاد اسلامی درحال‌حاضر 180 مرکز مشاوره فعال دارد. درواقع در هر استان تقریبا 10 مرکز مشاوره فعال هستند؛ ما بنا داریم در گام اول شبکه‌سازی مراکز مشاوره دانشگاه آزاد را در هر استان رتبه‌بندی کرده و بعد در هر استان یک مرکز مشاوره را به‌عنوان قطب مشاوره آن استان معرفی کنیم. در این رتبه‌بندی ملاک‌های بسیاری ازجمله حجم مراجعان، میزان شناخت مردم استان و دانشجویان واحد دانشگاهی از مرکز مشاوره، تخصص‌های ارائه‌شده در مرکز، تعداد اعضای هیات‌علمی دانشگاه که با مرکز همکاری می‌کنند و... درنظر گرفته می‌شود و هر مرکز باتوجه به همه این موارد دارای یک رتبه از لحاظ سطح کیفی در گام نخست ارزیابی سازمان مرکزی دانشگاه خواهد شد.»
لزوم شبکه‌سازی مراکز مشاوره برای تاثیرگذاری در جامعه
صادق‌پور در ارتباط با اهداف شبکه‌سازی مراکز مشاوره دانشگاه آزاد اسلامی نیز گفت: «طبیعتا نظارت‌های مستمر و از راه‌های مختلف، سطح کیفی مراکز مشاوره دانشگاه آزاد را افزایش می‌دهد اما برای ایجاد تاثیر بهتر در سطح کشور ما نیاز داریم همه توان‌مان را به‌کار گیریم و خدمات این مراکز را به‌صورت عمومی و در بسترهای مشخص ارائه دهیم. بنابراین یکی از اهداف ایجاد شبکه منسجم از مراکز مشاوره در کل کشور ایجاد یک بستر یکپارچه همانند سایت و در کنار آن پلتفرم‌هایی برای ارائه خدمات است، ضمن اینکه درحال‌حاضر برخی مراکز مشاوره دانشگاه آزاد درحال همکاری با ارگان‌های مختلفی همچون دادگستری‌ها و نیروی انتظامی هستند و ما می‌دانیم که این نیاز در استان‌های دیگر و تمام کشور نیز وجود دارد و با ایجاد یک شبکه منسجم می‌توان سطح تعاملات مراکز مشاوره را با ارگان‌های نیازمند ارائه خدمات مشاوره‌ای به سطح طرح‌های کشوری رساند.»
نیازهای مشاوره‌ای هر استان احصا می‌شود
وی افزود: «یکی از مسائلی که مراکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی در هر استان با آن روبه‌رو خواهد بود، موضوع جمع‌آوری اطلاعات درخصوص عمده نیازهای مشاوره‌ای مردم هر منطقه و هر شهرستان است. به هرحال در گام دومی که برای مراکز مشاوره دانشگاه آزاد ترسیم شده، این مراکز باید بتوانند در راستای نیازهای مردم هر منطقه، برنامه‌هایی تعریف کنند. درواقع اگر براساس داده‌ها آمار طلاق در یک شهرستان روند صعودی می‌یابد، مراکز مشاوره دانشگاه آزاد باید برای این موضوع تدبیری اتخاذ کنند و سلسله‌برنامه‌های مشاوره‌ای برگزار کنند و یا درصورت لزوم با ارگان‌های مرتبط مثل دادگستری‌ها و... همکاری‌های گسترده داشته باشند. البته از سال گذشته دستورالعمل‌هایی در این راستا به مراکز مشاوره ابلاغ شد تا مراکز مشاوره دانشگاه آزاد با خانواده دانشجویان در گام اول ارتباط داشته باشند، البته درخصوص ارتباط دانشگاه با خانواده دانشجویان گاهی بحث‌هایی مطرح می‌شود و بعضی خانواده‌ها معتقدند وقتی فرزندشان وارد دانشگاه شد دیگر نیاز نیست امور تحصیلی‌اش را بررسی کنند، این موضوع در نگاه کلان باعث ایجاد تعارضات ذهنی دانشجو با خانواده و دانشگاه می‌شود و می‌بینیم بسیاری از دانشجویان به‌سمت انصراف از تحصیل می‌روند و یا با استادان به چالش می‌خورند و یا حتی موضوع پوشش و حجاب و عفافی که ما حتی در جامعه هم با آن برخورد می‌کنیم، ازجمله تبعات و آثار همین موضوع است.»
خانواده دانشگاه آزاد مخاطب 17درصد خدمات مراکز مشاوره
صادق‌پور ادامه داد: «مراکز مشاوره دانشگاه آزاد در سال 1399 بیش از 10هزار مورد مشاوره فقط با خانواده دانشجویان دانشگاه آزاد داشتند که این تعداد حدود 17درصد کل مراجعه‌کنندگان سال گذشته به مراکز مشاوره دانشگاه آزاد هستند. این مشاوره‌ها در حوزه‌های مختلفی بودند اما عمده آنها در حوزه‌های مشاوره‌های پیش از انصراف تحصیلی و پیشرفت تحصیلی بودند.»
او در ادامه اضافه کرد: «متاسفانه یک نگاه اشتباه و غلطی که در غالب خانواده‌های دانشجویان شکل گرفته، این است که معتقدند در دوران دانشجویی فرزندشان نیاز نیست با دانشگاه تعامل داشته باشند و صرف اینکه هرازگاهی از فرزندشان تعداد واحد و تعداد درس‌های باقی‌مانده را بپرسند، کافی است اما این نگاه باید تغییر کند. بنابراین مراکز مشاوره و معاونان فرهنگی دانشگاه‌ها در هر ماه بیش از 3 جلسه به‌صورت برخط و آنلاین درخصوص مهارت‌های زندگی برای خانواده‌ها برگزار می‌کنند.»
مدیر مراکز مشاوره دانشگاه آزاد تصریح کرد: «عمده‌برنامه‌های مراکز مشاوره برای خانواده‌ها در حوزه‌های پیشگیری محسوب می‌شود و هدف از برگزاری چنین برنامه‌هایی از بین بردن تعارضات بین خانواده‌ها و دانشگاه است. البته به برخی مشکلات درون خانواده و مشکلات دانشجویان نیز رسیدگی می‌شود، به‌طور مثال در این کارگاه‌های آنلاین راهکارهای کاربردی برای مدیریت خشم، استرس، فرزندپروری، مهارت‌های انتخاب همسر و موضوعاتی از این‌دست نیز اهمیت داده می‌شود تا مشکلات دانشجویان در خانه و خانواده و در دانشگاه تا حد قابل‌توجهی مرتفع شود.»
تاثیر مراکز مشاوره در ایجاد تعامل دانشجو با جامعه
وی با اشاره به اهمیت نقش مراکز مشاوره در ایجاد تعامل دانشجو با جامعه و دانشگاه گفت: «در ابتدای دوران کرونا، خانواده‌های بسیاری در قرنطینه با یکدیگر به مشکل خورده بودند و به مراکز مشاوره ما مراجعه کردند و بعد از دریافت مشاوره مشکلات‌شان از بین رفت و اکنون نیز در جلسات ماهیانه مراکز مشاوره شرکت می‌کنند. در کنار این موضوعات مراکز مشاوره دائما درحال آنالیز مسائل پیرامون دانشجویان هستند، به‌طور مثال یک زمانی معضل خانواده‌ها فقط اعتیاد به سیگار بود اما اکنون یکی از معضلات‌شان فضای مجازی است و این فضا اگر مدیریت نشود می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری به دانشجو وارد کند. درمجموع ارتباط خانواده دانشجو با مراکز مشاوره می‌تواند برای خانواده‌ها جهت مدیریت و پرورش فرزندشان بسیار مفید و کمک‌کننده باشد ضمن اینکه برای مراکز مشاوره نیز مفید است؛ چراکه می‌تواند با توجه به نیازهای عمده خانواده‌ها برنامه‌های مشاوره و آموزشی تهیه و ارائه کند.»
آیین‌نامه مراکز مشاوره در راستای مسئولیت اجتماعی دانشگاه به‌روز می‌شود
مدیر مراکز مشاوره دانشگاه آزاد با اشاره به مشکلات پیش‌روی مراکز مشاوره دانشگاه برای توسعه در واحدها و استان‌هایشان گفت: «همان‌طور که می‌دانید، توسعه مراکز مشاوره فرآیند ساده‌ای نیست. از بحث مجوزها که عبور کنیم مشکل پیش‌روی مراکز مشاوره کمبود نیرو و نبود بودجه مشخص و مستقل است اما خوشبختانه با توجه ویژه مدیرکل امور دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی، دکتر صلواتی، بناست تا در دستورالعمل جدید و بودجه فرهنگی سال تحصیلی آتی، بخشی از بودجه به‌صورت مشخص به مراکز مشاوره اختصاص یابد، ضمن اینکه معاونت فرهنگی کل دانشگاه آزاد، وام‌هایی را برای واحدهای دانشگاه درنظر گرفته است تا واحدهای دانشگاهی مراکز مشاوره را به لحاظ امکانات تجهیز کنند و ما امیدواریم با اختصاص موارد تا انتهای سال مراکز مشاوره دانشگاه آزاد به‌خوبی رشد کنند. درخصوص کمبود نیرو و کمبود مشاوره حرفه‌ای در برخی مراکز نیز ما پیش‌بینی می‌کنیم با اجرایی شدن طرح «الف» و «ب» برای استادان هیات‌علمی در دانشگاه، تعداد بسیار زیادی از استادان هیات‌علمی برای همکاری با مراکز مشاوره وارد این عرصه بشوند؛ چراکه همکاری در این مراکز جزء امتیازات فرهنگی برایشان ثبت خواهد شد.» صادق‌پور با اشاره به افزایش معضلات دانشجویان با مجازی شدن درس‌های دانشگاهی و همچنین لزوم به‌روز ماندن مشاوران و ارتقای کیفیت آنها نیز گفت: «تعدادی از دانشجویان مقاطع ارشد و دکتری برخی واحدهای دانشگاه، موضوع پایان‌نامه‌هایشان را از طریق نیازهایی که از مرکز مشاوره به دست می‌آید، پیدا کردند و درحال‌حاضر برای ارتقای کیفیت خدمات مراکز مشاوره در تولید مقاله و پایان‌نامه‌ها هستند. البته عمده فعالیت مراکز مشاوره در زمینه‌های پژوهشی نیز برعهده دانشجویان دوره دکتری است که امتحان جامع را دادند؛ چراکه به لحاظ قانونی امکان ایجاد دسترسی به اطلاعات مراجعان برای دانشجویان فراهم نیست. بنابراین عمده نیاز مراکز از سمت مدیران مراکز مشاوره و اعضای هیات‌علمی به دانشجویان پژوهشگر در این زمینه‌ها اعلام می‌شود و دانشجویان در راستای نیازهای استان و مراکز مشاوره شهرستان به پژوهش می‌پردازند. البته درحال تلاش هستیم تا به‌زودی و قبل از آغاز سال تحصیلی 1401-1400 آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های حول مراکز مشاوره را با توجه به نیازهای جدید این مراکز و هدف اصلی دانشگاه در این زمینه یعنی گسترش و شبکه‌سازی، ایفای مسئولیت اجتماعی دانشگاه در حوزه‌های روانشناسی و تولید علم در راستای نیاز مردم هر استان تدوین کنیم و تا پیش از مهرماه به مراکز مشاوره ابلاغ کنیم تا بسیاری از موانعی که امروز با آنها مواجه هستیم، برطرف شود.»
موانع همکاری دانشجویان با مراکز مشاوره تسهیل می‌شود
صادق‌پور با تاکید بر لزوم تغییر قوانین در راستای مسئولیت اجتماعی و اهداف دانشگاه حول مراکز مشاوره افزود: «بسیاری از دانشجویان دوره دکتری دانشگاه هستند که بعضا آزمون جامع هم دادند و بسیار علاقه‌مندند که با مراکز مشاوره دانشگاه حتی بدون دریافت حق‌الزحمه فعالیت کنند اما به‌دلیل وجود برخی قوانین ما با محدودیت‌هایی روبه‌رو هستیم که این محدودیت‌ها با تغییر قوانین به‌راحتی برطرف می‌شود.»
سایت جامع مراکز مشاوره راه‌اندازی می‌شود
وی در ادامه گفت: «ما درحال تدوین آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های جدید هستیم، در کنار این موضوع برای اخذ مجوز از سازمان بهزیستی به واحدهای دانشگاهی کل کشور اعلام کردیم یک نفر را به ما معرفی کنند تا روند صدور مجوز برای تک‌تک مراکز نیز تا مهرماه به پایان برسد. در کنار این موضوع با تکمیل شدن مجوز تک‌تک مراکز، اطلاع‌رسانی‌ها به‌صورت جامع و کامل انجام می‌شود. ما حتی درنظر داریم یک سایت جامع مختص مراکز مشاوره دانشگاه آزاد ایجاد کنیم تا دسترسی‌ها به این مراکز به‌صورت یکپارچه انجام شود.»
نظر شما :